ฟาโรห์คนไหนเป็นฟาโรห์สมัยโมเสสนำอิสราเอลออกจากอียิปต์?

เรื่องนี้ต้องจับหลักให้ได้ก่อนคือปีที่โมเสสนำประชากรอิสราเอลออกจากอียิปต์คือปีไหน ถ้าเรารู้ปี เราก็จะไล่ลำดับฟาโรห์เจอว่าเป็นใคร 

ในหนังสือหลายเล่มลงมติว่าปีที่โมเสสนำประชากรอิสราเอลออกจากอียิปต์คือปี 1446 กคศ. (NIV Study Bible และหลักฐานทางประวัติศาสตร์หลายฉบับยืนยันตามนี้)

ฟาโรห์อาโมสที่ 1 (Ahmose I) ผู้นำการปกครองกลับมาจากผู้ปกครองฮิกซอส

เป็นที่น่าสนใจที่เมื่อคำนวณตามปีและลำดับฟาโรห์แล้ว จะไปตรงกับราชวงศ์ที่ 18 ของอียิปต์ ซึ่งเป็นราชวงศ์ที่เริ่มต้นโดยฟาโรห์ Ahmose I ที่แย่งบัลลังก์คืนมาจากพวกฮิกซอส (Hyksos)

ฮิกซอส (Hyksos) เป็นเผ่าเซไมต์ (Semite) ที่ไม่ใช่อียิปต์ แต่มาตีอียิปต์สำเร็จ นักประวัติศาสตร์เรียกช่วงที่ฮิกซอสครองอียิปต์ว่า Second Intermediate หรือการแทรกแซงครั้งที่ 2 ระหว่างฟาโรห์ชาวฮิกซอสครองราชย์ น่าจะเป็นเวลาที่โยเซฟเรื่องอำนาจ หลักฐานชี้ไปว่าดินแดนโกเชน (Goshen) ที่โยเซฟและชาวฮีบรูครอบครอง เป็นเมืองเสบียงที่ส่งเสบียงให้เมืองหลวงของฮิกซอสที่อียิปต์ คือเมืองอาวาริส (Avaris) เมื่อฟาโรห์อียิปต์ คืออาโมส ที่ 1 (Ahmose I) ตีฮิกซอสสำเร็จ จึงไม่แปลกที่จะไม่รู้จักโยเซฟ และในที่สุดในสมัยฟาโรห์องค์ต่อๆ มาก็ทำให้ชาวฮีบรูกลายทาสไป

ฟาโรห์ธัทโมส ที่ 3 (Thutmose III) ฟาโรห์ผู้ยิ่งใหญ่ที่สั่งฆ่าทารกชาวยิวในสมัยโมเสส

เรื่องราวของโมเสสจึงเริ่มต้นในช่วงหลังจากนั้น ซึ่งสมัยนั้นชาวฮีบรูนับล้านคนเป็นทาสไปเรียบร้อยแล้ว จากบันทึกทางประวัติศาสตร์ ฟาโรห์ธัทโมส ที่ 3 (Thutmose III) เป็นฟาโรห์ที่ยิ่งใหญ่มาก มีชัยชนะในการรบมากมายในดินแดนตะวันออกกลาง สร้างสิ่งก่อสร้างมากมาย และสร้างวิหารเทพเจ้าถึง 50 แห่ง โมเสสน่าจะเกิดและโตในพระราชวังในช่วงนี้

ฟาโรห์อาเมนโฮเทปที่ 2 (Amenhotep II) ฟาโรห์ที่ถูกตั้งข้อสงสัยมากที่สุดว่าเป็นฟาโรห์ผู้ใจแข็งกระด้าง

ลูกของฟาโรห์ธัทโมส ที่ 3 (Thutmose III) คือฟาโรห์อาเมนโฮเทปที่ 2 (Amenhotep II) ซึ่งตามปีแล้วอยู่ในช่วงที่เขียนในพระธรรมอพยพ มีการบันทึกว่าได้เกิดภัยพิบัติทำลายอียิปต์มากมาย ซึ่งสอดคล้องกับบันทึกทางประวัติศาสตร์ที่กล่าวถึงฟาโรห์องค์นี้ว่า 

"เขาไม่ได้มีความสำเร็จอะไรที่ใหญ่โตเหมือนบิดาของเขา กองทัพของเขาก็น้อยกว่ามาก เขาไม่ได้สร้างสิ่งก่อสร้างใหญ่โตมากมาย ซึ่งน่าจะเพราะแรงงานทาสที่สำคัญเป็นล้านคนคืออิสราเอลได้อพยพออกไปหมดแล้ว" และสิ่งที่น่าสนใจคือหลังจากสมัยของเขา ฟาโรห์ธัทโมส ที่ 4 (Thutmose IV) ก็ไม่ใช่ลูกคนโตของอาเมนโฮเทปที่ 2 (Amenhotep II) ตรงกับเรื่องที่บุตรหัวปีของฟาโรห์ตายในภัยพิบัติครั้งสุดท้าย

ฉะนั้นสรุปจากหลักฐานทั้งหมด ฟาโรห์สมัยโมเสสนำอิสราเอลออกจากอียิปต์ น่าจะเป็นอาเมนโฮเทปที่ 2 (Amenhotep II) มากที่สุด

ส่วนกรณีที่หลายคนมากมายที่เข้าใจว่าฟาโรห์ในยุคโมเสส อพยพออกจากอียิปต์ว่าเป็นแรมเมซิส ที่ 2 (Ramesses II) ยังต้องการการพิสูจน์อีกมากครับ เพราะหาหลักฐานที่แน่ชัดไม่ได้ แต่ภาพยนตร์หลายเรื่องก็ฟันธงไปแล้วว่าเป็นแบบนั้น 

ถ้าเราจับหลักที่วันอพยพของอิสราเอลออกจากอียิปต์ เราพอจะบอกปีได้คือปี 1446 กคศ. ซึ่งวันนั้นโมเสสอายุ 80 ปี แสดงว่าปี 1526 กคศ.เป็นปีที่โมเสสเกิด แต่ตามประวัติศาสตร์ กว่าแรเมซิสที่ 2 (Ramesses II) จะมีอำนาจปกครองก็อยู่ประมาณปี 1290 กคศ. หรือ 236 ปีให้หลัง

อย่างไรก็ตามทฤษฏีก็คือทฤษฏี เมื่อหลักฐานใหม่เกิดขึ้นก็รอการพิสูจน์อีกครั้ง หัวใจของเรื่องนี้คือพระเจ้าทรงช่วยกู้อิสราเอลจากการเป็นทาสโดยโมเสสเป็นผู้นำประชากรอิสราเอลออกจากอียิปต์

อ้างอิง

Dodson, Aidan, Hilton, Dyan. (20024). The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson, p. 126. 

Meyers, Stephen C., (2023). Biblical Archaeology: The Date of the Exodus According to Ancient Writers. Institute for Biblical & Scientific Studies.

Smith, G. Elliot. (1912). The original photograph appeared as "Plate XII" in the 1912 edition of "Catalogue of the Museum of Cairo - Royal Mummies.

Shea, William. (2008). Amenhotep II as Pharaoh of the Exodus. Associates for Biblical Research.