Gun, Germs, and Steel: ปืน เชื้อโรค เหล็กกล้า กับชะตากรรมของมนุษย์

บางทีคำถามที่ทุกคนอยากรู้แต่คิดไม่ออกว่าทำไมคนเหมือนกัน แต่พออยู่ในประเทศหนึ่งกลับแตกต่างกันทั้งแง่คิด ความเจริญ รายได้ โอกาสการสร้างผลงาน และอะไรกันนะที่ทำให้กลุ่มประเทศหนึ่งมั่งคั่งกว่าอีกประเทศหนึ่ง หรือทำไมบางอารยธรรมถึงล่มสลายไปทั้งๆ ที่อารยธรรมนั้นยิ่งใหญ่เหลือเกิน แล้วอารยธรรมของเราในปัจจุบันจะล่มสลายได้ไหม

ความได้เปรียบเสียเปรียบของกลุ่มคนในโลกแตกต่างกัน หนังสือเล่มนี้ Jared Diamond จะพาไปค้นหาคำตอบที่อาจจะซับซ้อนแต่พอจะแกะร่องรอยได้ตลอดประวัติศาสตร์มนุษยชาติ

ประเด็นหนึ่งในหลายๆ ประเด็นแต่ผมคิดว่าน่าสนใจมากคือความได้เปรียบของประเทศหรือชุมชนต่างๆ ตลอดประวัติศาสตร์โลก Jared Diamond ได้ให้ปัจจัยส่งเสริมหรือทำลายที่พอจะสังเกตวิเคราะห์ได้เช่น

1. การผลิตอาหาร

หากชุมชนใดผลิตอาหารได้มากเกินพอ ชุมชนจะเพิ่มปริมาณและก่อให้เกิดการปกครองที่ซับซ้อน กลับกันชุมชนที่ดำรงชีวิตด้วยการหาของป่าเพราะไม่ต้องการผลิต กลับถูกกลืนกิน เพราะชุมชนที่หาของป่าจะมีวิถีชีวิตต่างคนต่างอยู่ ชุมชนที่ทำไร่ทำนาเพื่อผลิตอาหารจะมีวัฒนธรรมรวมเพื่อผลประโยชน์ร่วม ทำให้เกิดการสะสมอาหาร และพร้อมจะรวมกันเพื่อขยายฐานการผลิตอาหารผ่านการโจมตีวัฒนธรรมแยกตัว

2. การปกครองแบบซับซ้อน

เนื่องจากมีการรวมกันผลิตอาหาร ทำให้นำไปสู่การแข่งขันที่ซับซ้อนเพื่อแย่งชิงความได้เปรียบในทรัพยากรผลิต ทั้งที่ดิน การควบคุมแรงงาน การควบคุมทรัพยการธรรมชาติ เป็นต้น และเมื่อมีการสั่งการแบบรวมศูนย์ย่อมเกิดการเคลื่อนย้ายของฐานกำลังจนเกิดการเปลี่ยนแปลงในระดับภูมิรัฐศาสตร์ (Geopolitics)

3. การเปิดรับเทคโนโลยี

ทำให้เกิดการทุ่นแรงก้าวข้ามขีดจำกัด ทั้งการดำรงชีวิตไปจนถึงการพัฒนาเหล็ก เสื้อเกราะ อาวุธปืน ระเบิด ฯลฯ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อรุกรานผู้อื่น มีการประดิษฐ์เครื่องทุ่นแรงในการเดินทาง เช่น เรือ รถไฟ รถยนต์ เครื่องบิน ชุมชนที่เปิดรับเทคโนโลยีจะทำให้เกิดนวัตกรรมที่เสริมศักยภาพชุมชนไปเรื่อยๆ จนสามารถมีอำนาจเหนือชุมชนแบบอนุรักษ์นิยมในที่สุด

4. ความเสี่ยงเกิดโรคระบาด

เขตภูมิภาคร้อนชื้นและภูมิประเทศที่มีคนอาศัยอย่างหนาแน่นมีโอกาสเกิดโรคระบาดคนล้มตายได้ง่ายจนเกิดการหยุดชะงักในการพัฒนาศักยภาพต่างๆ การตายจากโรคระบาดมากกกว่าความตายจากภัยสงครามหรืออื่นๆ รวมกันเสียอีก เช่นกันหากประเทศใดพัฒนาวิธีป้องกัน แก้ปัญหา หรือหลีกเลี่ยงโรคระบาดได้ ประเทศนั้นๆ จะดำรงอยู่รอดและสามารถรวบรวมทรัพยากรเข้ามาได้เหนือประเทศอื่น

"ยังมีประเด็นอีกมากมายเหลือเกินจากหนังสือเล่มนี้"

ความรู้ความเข้าใจจากหนังสือเล่มนี้จะช่วยเพิ่มวิสัยทัศน์ สามารถประยุกต์ใช้ได้กับการทำงาน และสร้างมุมมองในการพัฒนาชุมชนในปัจจุบันได้อย่างดีเลยทีเดียว

“Gun, Germs, and Steel: ปืน เชื้อโรค เหล็กกล้า กับชะตากรรมของมนุษย์” ของ Jared Diamond เล่มที่ผมอ่านเป็นฉบับพิมพ์ครั้งที่ 4 ปี 2563 หนังสือเล่มโตหนา 740 หน้า ระดับความยาก: ปานกลางถึงยาก เหมาะสำหรับผู้อ่านที่ีเชี่ยวชาญในระดับกลางถึงสูงที่สนใจประวัติศาสตร์และสังคมศาสตร์ ผมว่าเล่มนี้เป็นหนังสือที่ดีที่สุดเล่มหนึ่งของผมเลยครับ อยากแนะนำให้ทุกคนได้อ่านครับ