โดย กนก ลีฬหเกรียงไกร
 |
| พระบรมสาทิสลักษณ์ รัชกาลที่ 4 วาดในปี ค.ศ.1856 (160 ปีที่แล้ว) โดยจิตกรฝรั่งเศส แปร์ แฟร์รี่ (M. Peyre-Ferry) ปัจจุบันแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หอศิลป ถนนเจ้าฟ้า กรุงเทพฯ |
สมัย ร.4 หนังสือที่เราเรียนกันไม่ได้บอกพระราชกรณียกิจอะไรมาก แต่พระองค์ทรงปฏิรูปประเทศเปลี่ยนผ่านจากประเทศที่อยู่ในโลกแห่งวัฒนธรรมที่เชื่อถือสิ่งงมงาย นับถือผีสางเทวดา มาเป็นโลกที่เปิดรับวัฒนธรรมตะวันตก โดยเฉพาะเรื่องวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
พระองค์ทรงศึกษาภาษาอังกฤษโดยจ้าง แอนนา เลียวโนเวนส์ มาสอนตัวท่านเองและบรรดาพระราชโอรส ไม่เพียงแต่ภาษาแต่ทรงให้ถ่ายทอดวัฒนธรรม และมารยาทแบบผู้ดีอังกฤษด้วย
สมัยนั้นประชากร 50-90% ในสยามเป็นทาส อย่างใดอย่างหนึ่ง พระองค์ทรงเป็นผู้ต้นคิดเรื่องการเลิกทาส แต่มาสำเร็จในสมัย ร.5
สมัย ร.4 นั้น สงครามใหญ่เกิดขึ้นได้ยากมากแม้พระองค์ทรงต้องการทำสงครามหลายครั้ง เพราะระดมกำลังทหารไม่ได้ ทหารสมัยนั้นไม่ได้มาจากทหารอาชีพแต่มาจากการเกณฑ์จากทาส ไพร่แรงงาน ซึ่งทาสส่วนใหญ่ติดอยู่กับนายซึ่งเป็นขุนนางขั้นกลางถึงสูง และระบบแรงงานในเศรษฐกิจผูกกับระบบทาสเรือนเบี้ยเยอะ เมื่อใดที่จะมีการเกณฑ์ ทาสและขุนนางจะจ่ายสินบนเพื่อไม่ให้ถูกเกณฑ์ และเงินจากสินบนเกณฑ์ทหารยังเป็นรายได้หลักของรัฐบาลและข้าราชการโกงกินในสมัยนั้นด้วย
การเลิกทาสสมัย ร.5 จึงต้องค่อยเป็นค่อยไป เช่นจากการกำหนดประเภท กำหนดอายุ เป็นต้น เพราะเคยจะเกิดกบฏจากพวกขุนนางผู้ใหญ่ครั้งหนึ่ง เพราะอย่างที่บอก เหล่าขุนนาง (ข้าราชการ) คุมจำนวนทาสซึ่งเป็นแรงงานในระบบเศรษฐกิจไว้เยอะ
กลับมาสมัย ร.4 พระองค์ทรงรื้อพงศาวดาร เขียนใหม่ ปรับปรุง เพื่อให้ประเทศสยามดูเป็นประเทศที่มีที่ไปที่มา มีอารยธรรม เป็นชาติรัฐที่ยิ่งใหญ่มาช้านาน ซึ่งตรงนี่ก็ส่งผลให้ประวัติศาสตร์ไทยบิดเบือนเข้าข้างตัวเองมาก แต่เป็นความจำเป็นในสมัยนั้นในยุคล่าอาณานิคมของชาติตะวันตก
ร.4 ทรงสร้างคำนำหน้าของกษัตริย์ตามลำดับไปจนถึงระดับไพร่ มีการนำคำเขมรมาใช้ในคำนำหน้า เช่น พระบาทสมเด็จ, สมเด็จ, พระบรมวงศ์, ทรงกรม เป็นต้น มีการบัญญัติราชาศัพท์เฉพาะในการสนทนากับกษัตริย์ด้วย
มีการสร้างทหารประจำที่มีเงินเดือนแน่นอน เริ่มจาก 4,000 นาย ที่บริเวณกระทรวงกลาโหมในปัจจุบัน มีระบบราชการที่มีเงินเดือน ทั้งหมดเพื่อรองรับการเลิกระบบทาสและรวบรวมพระราชอำนาจให้กลับมาอยู่ที่กษัตริย์แทนที่จะอยู่กับขุนนางทั้งหลาย
อ้างอิง: หนังสือประวัติศาสตร์ไทยร่วมสมัย, คริสเบเคอร์ และผาสุก พงษ์ไพจิตร
ความคิดเห็น